Wielkim przyjacielem Polaków,
który od lat poprzez swoją pracę naukową i popularyzatorską przyczynia
się do promowania polskiego dorobku literackiego po zachodniej stronie
Odry jest bawarski slawista, prof. Heinz Kneip. Mimo, że slawistyka w Niemczech
do dziś stanowi często integralną część rusycystyki w centrum jego badań
znalazły się dzieła literatury polskiej, gdyż obcowanie z nimi traktuje,
jako przygodę intelektualną. W jednym z wywiadów stwierdził, że kultura
wschodniego sąsiada Niemiec znajduje się na przeciwnym biegunie rozumowań
niemieckich. Jest ona inną jakością niż pojmowanie w kategoriach TAK-NIE.
Literatura polska w kontekście europejskim ma swoistą jakość. Uwarunkowana
ona jest walorami poezji, liryki oraz dramatu romantycznego."
Przywiązanie do Polski niemiecki
badacz zdradza nie tylko tematyką swoich prac naukowych, ale również przez
atmosferę specyficznej, niemiecko-polskiej dwukulturowości,
którą stworzył w swoim domu w Regensburgu. Zgromadził w nim jeden z ciekawszych
księgozbiorów polskiej książki na terenie Niemiec. Służy mu on, jako pomoc
w pracy naukowej i dydaktycznej. Są to dzieła polskiej literatury, opracowania
naukowe, prace bibliograficzne, słownikowe oraz encyklopedie.
H. Kneip przeniósł na grunt
niemiecki niektóre polskie zwyczaje i tradycje, które zadomowiły się w
jego bawarskim domu dzięki wizytom polskich gości. Jednym z serdecznych
przyjaciół Profesora jest m. in. Tadeusz Różewicz, któremu poświęcił kilka
ze swoich prac naukowych, przyczyniając się do popularyzacji twórczości
wybitnego polskiego poety i dramaturga w Niemczech. Badacz utrzymuje również
kontakty z najbardziej znanymi niemieckimi promotorami polskiej kultury
i literatury, m. in. z Karlem Dedeciusem, tłumaczem, założycielem i wieloletnim
dyrektorem Deutsches Polen-Institut w Darmstadt.
Sentyment, jaki Kneip żywi
względem Polski nie jest przypadkowy. Urodził się i wychował na Opolszczyźnie.
To właśnie tutaj, dzięki przyjaźniom z polskimi repatriantami oraz lekturze
polskich książek, szybko nauczył się wschodniego języka. Wtedy też zaczął
rozczytywać się w polskiej literaturze.
Swoje zainteresowania literaturoznawcze
pogłębiał podczas zajęć w opolskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej, będąc
pierwszym Niemcem studiującym polonistykę, a zarazem najlepszym studentem
na roku. Pod koniec lat 50 opuścił Opolszczyznę. Dalszą naukę kontynuował
w RFN, gdzie rozpoczął studia z zakresu slawistyki, historii krajów wschodnioeuropejskich
i turkologii na uniwersytecie w Göttingen. Swoją dalszą karierę naukową
związał z uniwersytetem w Regensburgu, na którym prowadził ożywioną pracę
badawczą i dydaktyczną oraz zajmował się nawiązywaniem kontaktów partnerskich
z uczelniami i jednostkami badawczymi w krajach Europy Środkowowschodniej
(m. in. w Łodzi, Opolu, Odessie, Bratysławie). Przyczynił się do wzbogacania
księgozbiorów uniwersyteckich oraz rozwoju germanistyki na Uniwersytecie
Opolskim. Brał aktywny udział w wielu imprezach, konferencjach i sympozjach
popularyzujących polski dorobek kulturowy. Skupił się także na bardziej
praktycznych inicjatywach, do których należało organizowanie wymian studentów
i naukowców z krajów słowiańskich oraz pomocy stypendialnej. W latach 1980-1994
należał do komisji kwalifikacyjnej DAAD, która wspomagała organizowane
przez slawistę letnie kursy dla młodzieży studenckiej ze Wschodu. Tego
typu zajęcia udało się niemieckiemu poloniście zrealizować aż jedenastokrotnie.
Badacz od lat utrzymuje bliskie związki z wrocławskim, warszawskim i łódzkim
środowiskiem literackim. Są one szczególnie cenne ze względu na jego pracę
naukową.
Warto podkreślić, że prof.
Kneip interesuje się także sztuką teatralną. Jest częstym gościem na imprezach
teatralnych organizowanych w Toruniu, Wrocławiu i Opolu. Od lat zapraszany
jest m. in. na toruński festiwal "Kontakt".
Efektem jego wieloletniej
działalności naukowej są liczne publikacje. Są one odzwierciedleniem kierunków
badawczych, które ukształtowały się w pracy naukowej. Jego zainteresowania
koncentrowały się np. wokół literatury polskiej od baroku po współczesność,
recepcji polskiego dorobku literackiego w Niemczech oraz odbioru twórczości
niemieckiej w Polsce. Jedną z najważniejszych publikacji jest książka Regulative
Prinzipien und formulierte Poetik des sozialistischen Realismus. Untersuchungen
zur Literaturkonzeption in der Sowjetunion und Polen 1945-1956", będąca
nawiązaniem i uzupełnieniem badań podjętych przez H. Kneipa w pracy habilitacyjnej.
Niemiecki polonista za swoją
wieloletnią działalność na rzecz Polski został wyróżniony licznymi nagrodami,
m.in. medalem "Zasłużony dla Kultury Polskiej" oraz odznaczeniem "Amicus
Poloniae". Jego wkład i zaangażowanie doceniły także uniwersytety, z którymi
przez lata współpracował, przyznając mu swoje honorowe medale i wyróżnienia.
Osiągnięcia slawisty zostały również dostrzeżone przez Fundację na Rzecz
Nauki Polskiej, która przyznała Kneipowi Polskie Honorowe Stypendium im.
Alexandra von Humboldta, dzięki któremu może prowadzić kilkumiesięczną
pracę naukową i dydaktyczną w łódzkiej Wyższej Szkole Stosunków Międzynarodowych.
Bawarski slawista od wielu
lat, poprzez swoją działalność naukową i popularyzatorską przyczynia się
do budowania mostu porozumienia łączącego Niemców z ich wschodnimi sąsiadami.
Warto podkreślić, że to właśnie dzięki działalności niemieckich tłumaczy,
promotorów polskiej kultury oraz badaczy takich, jak prof. Kneip polska
literatura współczesna miała możliwość zaistnienia po zachodniej stronie
Odry, a jej niemieckie tłumaczenia i opracowania przyczyniły się do jej
popularyzacji w obiegu ogólnoeuropejskim.
Anna Marcol (studentka Uniwersytetu
Śląskiego)